Trần Nguyễn Quảng

Với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết kế kiến trúc công trình, quy hoạch đô thị, v.v, Kiến trúc sư Trần Nguyễn Quảng chủ trì thiết kế nhiều dự án đầu tư xây dựng trọng điểm quy mô lớn trong và ngoài nước thuộc nhiều thể loại như khu đô thị mới, khu công nghiệp công nghệ cao, tòa tháp văn phòng, chung cư cao tầng, nhà văn hóa v.v. Đặc biệt, trong những năm gần đây, ông còn chủ trì thiết kế nhiều dự án đầu tư xây dựng mới hoặc cải tạo các trường học các cấp với nhiều hướng thiết kế hiện đại, đột phá mới, mang đến đến nhiều lợi ích về thẩm mỹ và công năng sử dụng, tiện ích đồng bộ. Những đóng góp của ông được cộng đồng đón nhận, giới chuyên môn ghi nhận cũng như được trao tặng nhiều giải thưởng trong nước và quốc tế như Giải thưởng BCI Asia Awards 2010, 2011, Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia năm 2020, và kiến trúc sư Asean 2022.

---

Cơ duyên nào giúp Ông định hướng doanh nghiệp của mình chuyên về mảng thiết kế trường học?

Trong giai đoạn khoảng 10 năm gần đây, quá trình phát triển đô thị – nông thôn nhanh và mạnh, cũng như các yêu cầu về đổi mới chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đã dẫn đến nhu cầu rất lớn về phát triển đồng bộ hệ thống các trường học các cấp ở nhiều địa phương trên cả nước. Cùng với đó, quá trình hội nhập và nhu cầu gia tăng thực tế của người dân cũng dẫn đến các yêu cầu cần có thêm các mô hình có kiến trúc hiện đại, kế thừa các giá trị cốt lõi đã có nhưng tiệm cận với các giá trị sử dụng hiện đại trong dạy và học, đặc biệt là các mô hình giáo dục tiên tiến trên thế giới. Khi tham gia vào quá trình thiết kế trường học công lập, chúng tôi nhận thấy một lối tiếp cận khá đơn giản của các đơn vị quản lý và thiết kế, đó là việc xem thiết kế trường học như một không gian chỉ phục vụ học tập lý thuyết đơn thuần mà chưa thực sự chú trọng đến những không gian khác phục vụ cho yêu cầu phát triển tổng thể con người trong tương lai. Trong tình hình đó, đội ngũ tư vấn thiết kế chuyên sâu trong lĩnh vực thiết kế công trình giáo dục còn khá mỏng. Nhận thấy rõ tình trạng này, trên cơ sở thế mạnh về một đội ngũ tư vấn thiết kế gồm các chuyên gia kiến trúc và kỹ thuật trong và ngoài nước của công ty Liên doanh Sunjin Việt Nam, với bề dày nhiều kinh nghiệm triển khai rất nhiều các dự án trọng điểm ở nhiều thể loại công trình kiến trúc và quy hoạch đô thị ở nhiều tỉnh thành phố, tôi và tập thể các kiến trúc sư, kỹ sư trong công ty đã quyết tâm nghiên cứu học hỏi, sáng tạo để có những thiết kế đầu tư xây dựng chuyên sâu, có sự đổi mới đột phá khi xây mới cũng như khi cải tạo hệ thống các công trình trường học các cấp, tiệm cận với các giá trị thẩm mỹ kiến trúc và nhu cầu sử dụng hiện đại, nhằm đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội chung của quốc gia. Việt Nam đang trên đà đổi mới và phát triển, nhiều công trình trường học đã được xây nhưng chưa chú ý nhiều đến các không gian phục vụ cho phát triển kỹ năng cho học sinh và giáo viên, chưa chú ý đến tính bền vững, và chưa thực sự phục vụ người học, nên việc đầu tư phát triển các dự án trường học sẽ còn tiếp diễn liên tục từ thành phố đến nông thôn. Chúng tôi đang nỗ lực nghiên cứu, chắt lọc nhằm đem đến những thiết kế hoàn chỉnh và tinh tế hơn cho thế hệ tương lai.

Khi áp dụng nguyên tắc bền vững vào thiết kế trường học, Ông thực hiện dựa trên những yếu tố then chốt nào? 

Thiết kế bền vững trong kiến trúc nói chung luôn được xem là một công việc có tính đa ngành và phức tạp. Do một số đặc thù riêng về tính chất sử dụng, yêu cầu chức năng và nguồn lực đầu tư hiện hành, thiết kế bền vững với kiến trúc trường học luôn là một thách thức đối với các kiến trúc sư. Hiểu rõ vấn đề này, trong nhiều năm vừa qua, tôi và tập thể kiến trúc sư, kỹ sư thiết kế của công ty Liên doanh Sunjin Việt Nam luôn cố gắng hướng tới 04 nguyên tắc chủ đạo chính, bao gồm: 

(1) Kiến trúc hài hòa và thích ứng tối ưu với cảnh quan và điều kiện tự nhiên.

(2) Kiến trúc tiết kiệm nguồn lực đầu tư và sử dụng vận hành công trình (bao gồm tiết kiệm diện tích, kinh phí, thời gian, độ bền vật liệu, sức lao động trong đầu tư xây dựng và vận hành, tối ưu về sử dụng đất).

Tận dụng các khối nhà cao tầng xung quanh để chắn nắng bất lợi, tổ chức hình khối theo hướng nhiều lớp kết nối liên thông cho phép công trình đạt được hiệu quả sử dụng và tiết kiệm năng lượng rất cao.

(3) Kiến trúc thể hiện vai trò và trách nhiệm xã hội cao, trong đó ưu tiên đóng góp nhiều về giá trị sử dụng và thẩm mỹ kiến trúc dành cho không chỉ với riêng tập thể học sinh – giáo viên, cán bộ nhà trường mà còn với cả các cộng đồng dân cư xung quanh, tham gia giải quyết các vấn đề thiếu bền vững của đô thị hiện tại với nhiều đóng góp cho cộng đồng, kết hợp sử dụng đa chức năng.

(4) Ứng dụng đồng bộ các tiến bộ khoa học kỹ thuật, ưu tiên cải tiến mới dựa trên các nền tảng công nghệ phổ cập đã được kiểm chứng thực tế trong nhiều năm. Bên cạnh đó, hàng loạt các tiêu chí phụ cũng được kết hợp để điều chỉnh tùy biến theo từng điều kiện thực tế cụ thể của từng dự án tại mỗi tỉnh/ thành địa phương.

Ông áp dụng những giá trị sáng tạo và bền vững nào để đưa ra phương án tối ưu về chất lượng công trình?

Trong nhiều năm vừa qua, các thiết kế kiến trúc trường học của chúng tôi đã được đưa vào sử dụng, được tập thể học sinh – giáo viên, cán bộ nhà trường đánh giá cao, được cộng đồng người dân ghi nhận, được giới chuyên môn trao đổi – học hỏi, cũng như được trao giải một số các giải thưởng lớn trong nước và quốc tế. Điều này cho thấy các ưu thế về giá trị sáng tạo và bền vững mà công trình được nghiên cứu triển khai và áp dụng đã có được các kết quả bước đầu. 

Về cơ bản, các thiết kế này đã bước đầu áp dụng một số các giải pháp sáng tạo và bền vững có tính tiên phong như: 

(1) Các giải pháp thiết kế luôn đề cao tính nhân văn, trong đó mọi thiết kế kiến trúc như hình khối, màu sắc, không gian nội và ngoại thất công trình đến các chi tiết hoàn thiện và trang trí đều được nghiên cứu phù hợp tối đa với tâm sinh lý học sinh lứa tuổi học đường, lấy học sinh làm trung tâm.

(2) Thiết lập các thiết kế kiến trúc trường học theo các triết lý giáo dục mới như học lý thuyết đi đôi với thực hành (với giải pháp thiết kế tổ chức không gian thực hành liên kết liên thông), đồng bộ giữa học trong lớp và giao lưu học hỏi giữa các học sinh giữa các lứa tuổi (với giải pháp tổ chức không gian giao lưu tại nhiều điểm như hành lang, cầu thang, không gian tầng trệt để trống), gia tăng không gian hoạt động thể chất bên cạnh các không gian chức năng học văn hóa (với giải pháp thiết kế mô hình Tháp vận động), các không gian tối ưu sử dụng đa chức năng (với giải pháp thiết kế tổ chức không gian bể bơi và sân thể thao có thể mở cho cộng đồng sử dụng vào một số thời điểm nhất định).

(3) Thiết lập lập một môi trường học tập tiện ích tối ưu về chiếu sáng và tổ chức vi khí hậu, hạn chế tối đa các bệnh học đường như cận thị, tiết niệu (mô hình lớp học chiếu sáng tự nhiên, mô hình nhà về sinh trường học tiêu chuẩn).

(4) Tạo dựng môi trường học an toàn và sinh thái với nhiều cây xanh không chỉ ở tầng trệt mà còn các tầng cao giúp gia tăng diện tích cây xanh cho toàn khu vực dân cư.

(5) Áp dụng đổi mới nhiều công nghệ và vật liệu thiết bị mới như: hệ thống chắn nắng nhôm công nghệ cao, hệ thống gạch gốm ốp mặt tiền có độ bền màu chống rêu mốc vượt trội, công nghệ dầm thép nhịp lớn, công nghệ sàn ô cờ, hệ thống lọc nước tuần hoàn, hệ thống an ninh và chăm sóc cây xanh công nghệ số tự động hóa.

Tuy nhiên, trong thời gian tới, các giải pháp trên sẽ vẫn sẽ được tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng để ngày càng đáp ứng tối ưu với điều kiện và tình hình phát triển mới.

Điều gì truyền cảm hứng cho sự sáng tạo của Ông?

Trước hết, cảm hứng sáng tác các kiến trúc công trình trường học của cá nhân tôi và tập thể kiến trúc sư, kỹ sư chúng tôi xuất phát từ chính sự ý thức rất cao về trách nhiệm xã hội của kiến trúc sư .

Bản thân tôi hoặc những người ở thế hệ tôi đều đang có con đang đi học tại các trường học công lập trong những đô thị đông đúc ở Việt Nam. Trường học tại những khu vực trung tâm đô thị rõ ràng là đang ở trong một trạng thái đủ cho các con học tập một cách thụ động ở trường bởi diện tích chật hẹp, quan điểm đầu tư của các cơ quan quản lý cũng như giới chuyên môn chưa thực sự quan tâm đến việc phát triển toàn diện của các cháu. Chúng tôi cố gắng hơn nữa để có thể đem đến cho các con và thầy cô giáo những không gian kích thích sự sáng tạo nhiều hơn, cho những thế hệ tương lai, con cái chúng ta có quyền được học tập trong những không gian tốt hơn, chỉ cần chúng ta quyết tâm thay đổi những không gian đang có. Quay trở lại những dự án của chúng tôi đã làm, nhìn thấy những hoạt động của các học sinh, giáo viên trong những không gian cởi mở mà chúng tôi đã góp phần kiến tạo, những hoạt động tươi vui rộn rã, ánh mắt của con người trong ấy chính là nguồn cảm hứng vô tận để chúng tôi sáng tạo nhiều hơn trong những công trình sắp tới.

Ông hãy chia sẻ công trình đáng nhớ nhất mà Ông đã thực hiện? 

Hiện tại, trong nhiều năm, chúng tôi đã thực hiện khoảng trên 80 công trình trường học các cấp bao gồm cả xây mới và cải tạo trường học hiện hữu. Mỗi dự án sau khi chúng tôi thực hiện luôn để lại dấu ấn cảm xúc lớn cho tôi và nhóm tác giả thiết kế bởi nét đột phá và sự sáng tạo mang đến các lợi thế tiện ích và công năng sử dụng rất riêng. Mới đây nhất, dịp cuối năm 2022, công trình trường THCS Trần Duy Hưng do tôi và nhóm tác giả thực hiện đã được khánh thành có thể xem là một dấu mốc lớn bởi sự công phu trong nghiên cứu thiết kế, công trình mang đến cùng lúc nhiều giá trị sử dụng tiện ích cũng như sinh thái bền vững cho công trình và cộng đồng dân cư. 

Trước hết, công trình này không chỉ đạt chuẩn giáo dục quốc gia cấp độ 2 đầu tiên của quận Cầu Giấy (Hà Nội) với hệ thống không gian lớp học, không gian thể chất và phục trợ đồng bộ, mà còn đạt được sự tối ưu về quy hoạch sử dụng đất, có kiến trúc hiện đại, an toàn và hạn chế các bệnh học đường, đồng thời còn có sự hòa nhập với cảnh quan và có tính xã hội rất cao. 

Việc nghiên cứu kỹ hiện trạng tự nhiên sử dụng các khối nhà cao tầng xung quanh để chắn nắng bất lợi, đồng thời tổ chức hình khối theo hướng nhiều lớp được kết nối liên thông cho phép công trình đạt được hiệu quả sử dụng, tính bền vững, tiết kiệm năng lượng rất cao. 

Đồng thời, việc tổ chức các không gian cây xanh, đặc biệt hệ thống vườn cây xanh trên mái một mặt tái hiện không gian vườn thực vật (vốn đã bị lãng quên trong nhiều thiết kế trường học hiện nay do hạn chế về diện tích đất đô thị chật hẹp), đồng thời cho phép tạo dựng mô hình trường học sinh thái, cũng như đóng vai trò “đảo xanh sinh thái” quan trọng cho khu đô thị mới với mật độ nhà cao tầng dày đặc và thiếu nghiêm trọng các không gian xanh. Với việc áp dụng nhiều công nghệ, vật liệu, thiết bị mới, công trình có mức tiết kiệm rất lớn về kinh phí, tài nguyên trong đầu tư xây dựng và toàn vòng đời sử dụng công trình.

Đây có thể xem là một thể nghiệm mới – chuẩn chất lượng cao về thiết kế trường học thế kỷ 21 ở Hà Nội, là cơ sở để tôi và tập thể nhóm tác giả tiếp tục đổi mới và nhân rộng trong thời gian tới.

Theo Ông, khía cạnh quan trọng nhất của kiến trúc mà thế hệ kiến trúc sư tiếp theo nên tập trung vào là gì?

Là một vấn đề không mới của kiến trúc, các yếu tố quan trọng gồm tính nhân văn và sinh thái – tiết kiệm năng lượng luôn là các khía cạnh có độ phức tạp cao nhưng mang đến hiệu quả thiết thực nhiều mặt cho công trình, người sử dụng và xã hội. Do đó, đây chính là một trong những khía cạnh quan trọng nhất mà các thế hệ kiến trúc sư cần tập trung trong giai đoạn hiện nay cũng như trong thời gian tới. Với mảng thiết kế trường học, điều này có được trên cơ sở các thế hệ kiến trúc sư kế cận có thêm nhiều các kiến thức chuyên sâu không chỉ trong chuyên ngành kiến trúc mà còn ở nhiều lĩnh vực đa ngành khác có liên quan như văn hóa, tâm lý học, giáo dục và đào tạo, v.v. Bên cạnh đó, việc ứng dụng có hiệu quả các công nghệ mới trong thiết kế và thi công xây dựng, quản lý vận hành công trình cũng là những khía cạnh rất quan trọng. Với riêng lĩnh vực thiết kế kiến trúc, các nền tảng ứng dụng công nghệ số BIM đã trở nên ngày càng phổ biến tại Việt Nam với nhiều ưu thế về giảm thiểu sai số, tiết kiệm nguồn lực, gia tăng chất lượng thẩm mỹ kiến trúc và bền vững của công trình cũng cần được các kiến trúc sư trẻ nhanh chóng nắm bắt và triển khai thực tế có hiệu quả trong thời gian tới. Một điểm tôi cần phải nói thêm chính là sự say mê nghiêm túc và dám dấn thân của các kiến trúc sư trẻ trong sáng tạo và làm nghề. 

Theo Ông, doanh nghiệp đóng vai trò gì trong việc góp phần định hình môi trường xây dựng tại Việt Nam?

Với sứ mệnh và ý thức trách nhiệm xã hội của kiến trúc sư, chúng tôi – những kiến trúc sư thiết kế sáng tạo kiến trúc mà trong đó kiến trúc trường học là một mảng nội dung tiên phong quan trọng, sẽ cố gắng định hình một môi trường làm nghề chuyên nghiệp, có trách nhiệm, kiến tạo định hình nên những công trình kiến trúc nói chung, đặc biệt là các mô hình trường học mới hiện đại với bản sắc, tiện ích đồng bộ, an toàn và có tính nhân văn, sinh thái và tiết kiệm năng lượng, đóng góp thiết thực và đa dạng cho sự phát triển kinh tế xã hội chung của đất nước, tham gia đẩy mạnh sự đổi mới công tác đào tạo nguồn nhân lực cho quốc gia thời kỳ hội nhập, công nghiệp hóa – hiện đại hóa.

Việc học hỏi, nghiên cứu có chọn lọc và áp dụng các kinh nghiệm quốc tế cũng như của các thế hệ đi trước cũng góp phần thúc đẩy mạnh mẽ sự hội nhập quốc tế của Việt Nam trong lĩnh vực Kiến trúc. Trong đó, các công trình kiến trúc trường học mới đạt các giải thưởng lớn trong nước và quốc tế đóng một vai trò rất quan trọng như một sứ giả nghệ thuật để quảng bá hình ảnh đất nước và con người, đội ngũ kiến trúc sư Việt Nam tới bạn bè quốc tế.

Ông hãy chia sẻ những cải tiến nào cần được thực hiện trong Ngành thiết kế và xây dựng của Việt Nam và nên thực hiện như thế nào?

Với kinh nghiệm làm nghề của mình, có thể nói trong những năm tới, cùng với cuộc cách mạng công nghệ 4.0, nền tảng khoa học công nghệ số sẽ thay đổi và định hình sự phát triển mọi lĩnh vực trong xã hội chúng ta mà ngành thiết kế kiến trúc và xây dựng cũng không là một ngoại lệ. Do đó, tuy còn rất nhiều thách thức và khó khăn nhưng việc ứng dụng các nền tảng công nghệ số trong lĩnh vực thiết kế kiến trúc và xây dựng như Dữ liệu lớn – Big Data, Internet vạn vật – IOT, công trình thông minh – Smart Building, v.v. chắc chắn là điều cần sớm được triển khai ứng dụng và thực hiện thực tế trong thời gian tới để mang đến sự đổi mới toàn diện và thiết thực cho lĩnh vực thiết kế và xây dựng của Việt Nam.

Trong thời gian qua, một trong những nền tảng công nghệ số đặc biệt phải kể đến là Mô hình thông tin công trình – Building Information Model (BIM) đã được ngành xây dựng phát động triển khai trong 5 năm vừa qua, bước đầu áp dụng đã mang đến nhiều kết quả và lợi ích đáng ghi nhận. Tuy nhiên, chúng ta vẫn còn những khoảng cách và thách thức rất lớn (về đổi mới con người và nền tảng thiết bị của các bên liên quan dự án đầu tư xây dựng) để có thêm nhiều đóng góp thực tiễn cho sự phát triển kinh tế – xã hội chung và cộng đồng. Đây là xu hướng tất yếu của thế giới mà Việt Nam cần nắm bắt và có các giải pháp kịp thời để đón đầu cơ hội thành công. 

ーConstruction+ Online